XUYÊN SƠN GIÁP
( Vẩy Tê Tê, Vẩy
Con Trút )
Tên khoa học: Manis
Pentadaclyla L
Họ Tê Tê (Manidae)
Bộ phận dùng: vẩy. Vẩy cứng
rắn, bóng, hơi thành hình tam giác, chính giữa dày, xung quanh mỏng, màu nâu
nhạt hoặc nâu đen. Theo kinh nghiệm vảy ở đuôi tốt và có tác dụng nhiều hơn,
cho nên vảy ở dưới đuôi có nhiều giá trị.
Thành phần hoá học: chưa rõ.
Tính vị: vị mặn, tính hơi.
Quy
kinh: Vào kinh Can và Vị.
Tác
dụng: thông kinh lạc, trừ
phong, hoạt huyết, tiêu thũng, xuống sữa.
Chủ
trị: trị phong, tê cứng
đau nhức, trị sốt rét do đờm tích, trẻ em kinh sợ, trị mụn nhọt, sữa không
thông.
Liều
dùng: Ngày dùng 6 - 12g.
Kiêng
kỵ: mụn nhọt đã phá
miệng, người hư nhược không nên dùng.
Cách
bào chế:
Theo
Trung Y: Dùng Xuyên sơn giáp thì có thể nướng phồng, đốt cháy, tẩm mỡ, giấm,
nước tiểu trẻ em hoặc dầu mè, rồi nướng hoặc sao với đất, với bột hến (cáp
phấn) tuỳ
từng
trường hợp không bao giờ dùng sống (Bản Thảo Cương Mục).
Theo
kinh nghiệm Việt Nam: Lấy nước vôi lỏng (độ 5 lít nước với 20g vôi tôi rồi)
ngâm 1 ngày. Lấy ra xóc rửa cho kỹ nhiều lần. Để khô, lấy cát rang nóng cho vảy
Tê tê vào, sao cho phồng lên và vàng đều, đựng kín. Khi dùng tẩm giấm hoặc nước
tiểu trẻ em tuỳ theo đơn, giã dập dùng trong thuốc thang hoặc tán bột với các
thuốc khác làm hoàn.
Tại
Viện Đông y: rửa sạch, để khô, tẩm giấm, sao cho phồng và vàng đều (cách này
thường dùng).
Bảo
quản: tránh ẩm.