HOẮC HƯƠNG
Tên thuốc: Herba agstachis seu, Herba
pogastemonis
Tên
khoa học: Pogostemon cablin
(Blanco) Benth
Họ
Hoa Môi (Labiatae)
Bộ
phận dùng: cành và lá lúc có hoa,
hoặc toàn cây (trừ rễ).
Thứ
lá tía, mùi thơm nồng, khô, không ẩm mốc không bị sâu là tốt Thứ lá trắng, ít
thơm là xấu.
Không
nhầm với lá Cà (thứ giả). Cũng cần phân biệt cây này với cây Thổ hoắc hương
(Agostache rugosa (F. et M) O. Ktze, Họ hoa môi) ít dùng. Lá cây Hoắc hương có
răng cưa hình trứng, lá cây Thổ hoắc hương có hình gần giống tam giác, răng cưa
nhỏ.
Tính
vị: vị ngọt, tính hơi
ôn.
Quy
kinh: Vào kinh Tỳ, Vị và
Phế.
Tác
dụng: ôn trung, phát tán,
tỉnh Tỳ, hoà Vị.
Chủ
trị: trị nôn mửa, hoắc
loạn, kích thích tiêu hoá và thông bộ máy hô hấp. Còn chữa cảm cúm, nhức đầu,
đau mình mẩy, mệt mỏi.
- Ứ thấp ở Tỳ và Vị, biểu hiện như đầy thượng vị và bụng, buồn nôn, nôn, và
chán ăn: Dùng Hoắc hương + thương truật, Hậu phác, Bán hạ trong bài Bất Hoán Kim
Chính Khí Tán.
-
Tổn thương nội tạng do thức ăn sống và lạnh và bị phong hàn ngoại sinh vào mùa
hè, biểu hiện như nghiến răng, sốt, đau đầu, đầy thượng vị, buồn nôn, nôn và
tiêu chảy: Hoắc hương + Tử tô diệp, Bán hạ, Hậu phác, Trần bì trong bài Hoắc
Hương Chính Khí Tán.
- Nôn do thấp trong Tỳ Vị: Dùng
một mình Oắc hương hoặc phối hợp với Bán hạ, Sinh khương.
- Nôn do thấp nhiệt trong Tỳ và
Vị: Dùng Hoắc hương hợp với Hoàng liên, Trúc nhự, Tỳ bà diệp.
- Nôn do tỳ vị kém: Hoắc hương +
Đảng sâm, Cam thảo.
- Nôn do thai nghén: Hoắc hương +
Sa nhân và Bán hạ.
Liều
dùng: Ngày dùng 6 -
12g.
Cách Bào chế: Lá khô thái nhỏ, dùng trong thuốc thang hoặc tán
bột nhỏ làm thuốc hoàn tán.
Bảo
quản: phơi râm cho khô,
đựng kín, dể nơi cao ráo. Tránh nóng vì mất tinh dầu.
Kiêng
ky: âm hư không có
thấp, dạ dày uất nhiệt thì không nên dùng.