MẠCH XÚC
Xúc là gấp rút, mau,
nhanh. Mạch chí đi rất nhanh, cùng ở thốn khẩu,
Mạch Sác mà thỉnh
thoảng ngừng 1 cái cũng gọi là mạch Xúc.
HÌNH TƯỢNG
Mạch Xúc đập gấp
rút ở thốn khẩu ra đến ngư tế, đến rồi đi nhanh vội, có khi ngừng rồi lại
tiếp tục.đập rất nhanh dưới ngón tay, có lúc giống như ngừng không có số nhất
định, cấp bách, trong nhanh có thấy cả đập nho nhỏ”.
HÌNH VẼ BIỂU DIỄN
MẠCH XÚC - Sách ‘Mạch Chẩn’
biểu thị hình vẽ mạch Xúc như sau:
NGUYÊN NHÂN
Dương thịnh mà âm
không hòa được, hoặc nộ khí nghịch lên... gây ra mạch Xúc.
Do vinh vệ bị rối
loạn không còn độ số, âm khí thúc dương... gây ra mạch Xúc.
Mạch Xúc do lo lắng
nghĩ ngợi, khí trệ uất kết, tích tụ gây ra, hoặc do nóng sốt quá mà không hạ
xuống được... cũng gây ra mạch Xúc.
CHỦ BỆNH
Thái Dương bệnh
mà thầy thuốc lại dùng phép hạ, gây ra đi lỵ không ngừng, mạch Xúc
Thương hàn mà mạch
Xúc, tay chân quyết nghịch, nên dùng phép cứu (bằng ngải nhung)”.
Mạch Xúc đập dồn dập
trên thốn khẩu là đau ở vùng bả vai sau lưng.
Giận dữ làm cho khí
xông ngược lên gây ra mạch Xúc, khí thô, người bệnh sinh ra nóng nảy, buồn bực,
có khi trong người máu dồn lại phát cuồng.
Mạch Xúc chủ dương
thịnh nhiệt thực, huyết khí, đờm ẩm, thức ăn ngừng trệ, sưng đau.
Mạch Xúc chủ khí
nghịch lên, suyễn thở, vai lưng đau, kết hung, di tinh, kiết lỵ, nhiệt cao, đờm
ứ, thương thực, vong dương.
Tả Thốn
XÚC Nhiệt hỏa bốc lên cao.
|
Hữu Thốn XÚC Khí
nghịch, suyễn, phế khò khè.
|
Tả Quan
XÚC Huyết táo.
|
Hữu Quan XÚC
Thương thực.
|
Tả Xích
XÚC Di tinh.
|
Hữu Xích
XÚC Vong dương.
|
KIÊM MẠCH
· Xúc mà
Hồng, Thực, có lực là nhiệt, là tà trệ ở kinh lạc.
· Xúc mà
Tiểu, vô lực là hư thoát.