NAM TINH
Tên
thuốc: Rhizoma Arisaematis
Tên
khoa học: Arisaema
consanguinesum schott; Arisaema amurense Maxim; Arisaema heterophyllum Bl.
Họ
Ráy (Araceae)
Bộ
phận dùng: củ. Có củ cái chung
quanh củ non; củ tròn ngoài xám đen, trong sắc trắng. Thường lấy củ cái to bằng
quả trứng gà làm Nam tinh và củ con bé hơn là Bán hạ.
Là
củ Chóc chuột chia làm 3 phần, phần lớn ở giữa, hai phần bên như 2 cánh xoè ra.
Chóc chuột thường có ở khắp nơi nên trồng trọt và thu hái dễ hơn cây Chóc ri.
Tính
vị: vị cay,
đắng, ngứa, tính ẩm, có độc. Đởm tinh thì tính bình, vị đắng hơi cay.
Quy
kinh: Vào kinh Phế, Can
và Tỳ.
Tác
dụng: giáng khí, tiêu đờm
thấp. Nói chung giống như Bán hạ nhưng mạnh hơn.
Chủ
trị: trị ho, chỉ
ẩu thổ thương hàn, trị bạch đái, bạch trọc.
-
Ho đờm ẩm biểu hiện như đờm nhiều, loãng và trắng và cảm giác tức ngực: dùng
Thiên nam tinh với Bán hạ, Trần bì và Chỉ thực trong bài Đạo Đờm Thang.
-
Nhiệt đờm ở Phế biểu hiện như ho có đờm nhiều, vàng và đặc và cảm giác tức
ngực: dùng Thiên nam tinh với Hoàng cầm và Thiên hoa phấn.
-
Đờm phong biểu hiện như hoa mắt, chóng mặt, khò khè, liệt mặt, co giật và cơn
co giật kiểu uốn ván: dùng Thiên nam tinh với Bán hạ, Thiên ma và Bạch phụ tử.
Bào
chế: đào củ vào mùa thu hoặc mùa đông. Sau khi bỏ rễ xơ và vỏ rễ phơi khô dưới
nắng và thái thành lát mỏng.
Theo
Trung Y: Một cân Nam tinh chế thì dùng độ 7 cân nước mật bò. Bỏ bột Nam tinh
vào chậu, lấy nước mật bò đổ vào trộn đều, mùa hè phơi nắng, mùa đông sấy than,
làm cho nó mốc meo. Sau 15 ngày lại cho nước mật bò, đổ vào nồi đồ liền 3 ngày,
lại để cho lên mốc meo, sau mỗi ngày quấy lên một lần. Sau 1 tháng lại làm như
trên (3 lần). Cuối cùng sấy nhẹ cho đến khô. Đem đồ lại lần nữa cho nó mềm dịu,
xúc bỏ vào túi mật treo khô là được.
Theo
kinh nghiệm Việt Nam: Lấy Nam tinh sống tán bột. Dùng túi mật bò (không dùng
mật trâu) đổ mật ra. Lấy một số bột tương đương với túi mật nhào trộn đều, bỏ
vào túi mật như cũ, buộc chặt phơi trên giàn bếp cho khô (6 tháng). Sau đó làm
lại 3 - 4 lần như trên là được.
Bảo
quản: rất dễ mốc mọt nên
cần để nơi khô ráo, kín. Có thể sấy hơi diêm sinh.
Liều
dùng: 5-10g.
Kiêng
kỵ: Không dùng Thiên
nam tinh cho phụ nữ có thai, người bị âm hư, đờm do táo.