THUỐC LỢI THỦY
Thuốc
trừ thấp cũng gọi là thuốc khu thấp là những thuốc dùng trị chứng nội thấp
(nước ứ đọng trong cơ thể gây bệnh). Chứng nội thấp thường có các triệu chứng
như ngực bụng đầy trướng, phù ở một phần cơ thể hay phù toàn thân hoặc tiểu
tiện khó, nôn ói, tiêu chảy .
Thuốc
trừ thấp chủ yếu có 2 loại:
- Thuốc
phương hương hóa thấp: phần lớn có vị cay, tính ấm, mùi thơm, qui kinh Tỳ
vị có tác dụng kiện tỳ, hòa vị để hóa thấp.
- Thuốc
lợi thủy thảm thấp (còn gọi là thuốc đạm thảm lợi thấp): vị ngọt nhạt,
tính bình hoặc hơi hàn hoặc hàn (đắng hàn hay ngọt hàn), có tác dụng lợi
tiểu, tiêu phù hoặc lợi thủy thông lâm.
- Thuốc
phương hương hóa thấp thường dùng có Hoắc hương, Bạch biển đậu, Hậu phác,
Bạch đậu khấu, Thảo quả, Thương truật.
- Thuốc
lợi thủy thảm thấp thường dùng có Bạch linh, Trạch tả, Thông thảo, Ý dĩ
nhân, Xa tiền tử, Hoạt thạch, Đăng tâm, Kim tiền thảo, Biển súc, Nhân trần
.
Lúc dùng thuốc trừ thấp cần chú ý:
- Trường
hợp bệnh lý thấp và nhiệt kết hợp nên dùng phối hợp với thuốc thanh nhiệt,
trường hợp hàn và thấp kết hợp sinh chứng hàn thấp nên phối hợp với thuốc
khu hàn.
- Bệnh lý
thấp có liên quan đến sự rối loạn chức năng của 3 tạng: Tỳ, Phế, Thận. Cho
nên nếu Tỳ hư không vận hóa thủy thấp nên dùng phối hợp với thuốc kiện tỳ;
nếu Phế khí không được tuyên thông, thủy đạo không được thông điều cần
phối hợp với thuốc tuyên phế; trường hợp Thận dương hư, không " chủ
được thủy", bàng quang không khí hóa, cần phối hợp với thuốc ôn thận.
- Thuốc
trừ thấp không nên dùng lâu (nhất là thuốc phương hương hóa thấp) vì dễ
gây tổn thương tân dịch.
Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại thuốc
trừ thấp chứng minh:
A.Thuốc phương hương hóa thấp có tác dụng:
- Phần
lớn có tác dụng tăng tiết dịch vị, hưng phấn nhu động ruột như: Hoắc
hương, Bạch đậu khấu, Sa nhân, Thảo đậu khấu. Chất kiềm Hậu phác có tác
dụng làm giảm trương lực tiểu tràng.
- Phần
lớn thuốc có tác dụng ức chế vi khuẩn như: Thương truật, Hậu phác, Hoắc
hương, Bạch đậu khấu, Sa nhân. Khói xông của Thương truật có tác dụng ức
chế nhiều loại virus, vi khuẩn. Bội lan ức chế virus cúm.
B.Thuốc lợi thủy thảm thấm có những tác dụng sau:
- Phần
lớn thuốc có tác dụng lợi tiểu như: Bạch linh, Trư linh, Trạch tả, Mộc
thông, Xa tiền tử . Một số thuốc có tác dụng lợi mật như Nhân trần cao,
Hải kim sa, Râu bắp...
- Các vị
thuốc có tác dụng kháng khuẩn như (in vitro): Bạch linh, Trư linh, Xa tiền
thảo, Biển súc, Nhân trần có tác dụng ức chế nấm.
- Trạch
tả, Nhân trần có tác dụng hạ lipid huyết.
- Bạch
linh, Trư linh có tác dụng nâng cao miễn dịch, chống ung thư.