XẠ CAN
( Cây Rẻ Quạt )
Tên
khoa học: BelamCan da
sinensis (L) D. C
Họ
Lay Ơn (Iridaceae)
Bộ
phận dùng: thân rễ (vẫn gọi là
củ). Rễ cong queo có đốt, ngắn, to, khô, sạch rễ con, sắc vàng nhạt hoặc vàng
nâu; ruột trắng, thơm, rắn. Thứ vụn nát, mốc, thâm đen, xốp, mọt là xấu.
Thành
phần hoá học: chứa Belamcandin, Tectoridin, Iridin v.v...đều có tính chất
Glucosid.
Tính
vị: vị đắng, tính hàn.
Quy
kinh: Vào kinh Can
và Phế.
Tác
dụng: thanh hoả, giải
độc, tán huyết, tiêu đàm.
Chủ
trị: trị viêm yết hầu,
ho, đàm tắc, trị sốt rét.
Liều
dùng: Ngày dùng 3 - 6g.
Kiêng
ky: Tỳ Vị hư hàn
không nên dùng.
Cách
bào chế:
Theo
Trung Y: Hái lấy củ, ngâm nước vo gạo một đêm, vớt ra; nấu với lá Tre độ 3 giờ,
phơi khô dùng.
Theo
kinh nghiệm Việt Nam:Dùng tươi: rửa sạch, giã với ít muối để ngậm (trị đau cổ).
Dùng
khô: mài thành bột trong nắp siêu, uống với nước tiểu trẻ em khoẻ mạnh dưới 3
tuổi. Rửa sạch, ủ mềm đều, bào mỏng phơi khô.
Bảo
quản: cho vào thùng kín,
tránh ẩm mọt mốc, để nơi cao ráo.