THIÊN MA
Tên thuốc: Rhizoma Gastrodiae.
Tên
khoa học: Gastrodia elata
Blumo
Họ
Lan (Orchidaceae)
Bộ
phận dùng: thân củ (vẫn gọi là
củ). Củ sắc vàng nhợt, trên tròn, dưới không nHọn, da nhăn; củ già nở tách ra,
rắn chắc, to nhiều thịt, không có lỗ hổng, trong sáng là tốt, củ xốp nhẹ là
xấu.
Thành
phần hoá học:
có chất dính, tro của rễ chứa Oxyd Calci, Oxyd Magiê.
Tính
vị: vị cay, tính
ôn.
Quy
kinh: Vào kinh Can.
Tác
dụng: khu phong, trấn
kinh.
Chủ
trị: choáng đầu, hoa
mắt, trúng phong, kinh giản, nói không rõ, bại liệt, các chứng phong hàn thấp
tê.
-
Can phong nội động biểu hiện như co thắt và co giật: Dùng Thiên ma với
Câu đằng và Toàn yết.
-
Co thắt và co giật do uốn ván: Dùng Thiên ma với Phòng phong, Thiên nam
tinh và Bạch phụ tử trong bài Ngọc Chân Tán.
-
Ðau đầu và hoa mắt do Can dương vượng: Dùng Thiên ma với Câu đằng, Hoàng
cầm và Ngưu tất trong bài Thiên Ma Câu Đằng Ẩm.
-
Chóng mặt và hoa mắt do phong đờm bốc lên trên, do Tỳ kém và Can khí uất kết:
Dùng Thiên ma với Bán hạ, Bạch truật và Phục linh trong bài Bán Hạ Bạch
Truật Thiên Ma Thang.
-
Ðau nửa đầu và đau phần trước (trán): Dùng Thiên ma với Xuyên khung trong
bài Thiên Ma Hoàn.
-
Ðau do phong thấp ngưng trệ (đau khớp): Dùng Thiên ma với Nhũ hương và
Toàn yết.
-
Tê cứng chân tay do kinh lạc bị bế tắc: Dùng Thiên ma với Đương qui và
Ngưu tất.
Liều
dùng: Ngày dùng 3 - 6g
Cách Bào
chế:
Theo
Trung Y:
-
Lấy Thiên ma 1kg để vào trong một cái bình; lấy Tật lê 0,300 kg sao nóng đổ lên
trên, đậy 3 lớp giấy cho kín trong 2 giờ rồi lấy Tật lê ra, sao lại đổ trên,
đậy kín như trước. Làm như vậy 7 lần, dùng vải lau cho hết mồ hôi, thái nhỏ sấy
khô tán bột dùng trị phong tê (Lôi Công Bào Chế Dược Tính Luận).
-
Rửa sạch gói vào giấy, tẩm nước cho ướt, lùi vào lửa trấu mà nướng chín; lấy ra
thái lát, tẩm rượu một đêm, sấy khô. Trị Can kinh, phong hư (Bản Thảo
Cương Mục).
Theo
kinh nghiệm Việt Nam: Rửa sạch, để ráo, tẩm nhiều rượu, ủ 3 ngày đêm, mềm rồi
bào, sấy nhẹ lửa cho khô.
Bảo
quản: cần để nơi khô ráo
vì dễ bị sâu, mọt, mốc. Nếu mốc mọt có thể sấy hơi diêm sinh. Bào chế rồi đậy
kín.
Kiêng
ky: Không dùng trong
trường hợp âm hư và không phải trúng phong.