XUYÊN KHUNG
Tên
thuốc: Radix Chuanxiong.
Tên
khoa học: Ligusticum
Wallichii Franch
Họ
Hoa Tán (Umbelliferae)
Bộ phận dùng: thân rễ (vẫn gọi là củ).
Củ
to vỏ ngoài đen vàng, thái lát ra thấy vàng trắng, mùi thơm đặc biệt, không
thối nát, chắc, nặng là tốt.
Thành
phần hoá học:
có tinh dầu 1 - 2%, acid Ferulic.
Tính
vị: vị cay, tính
ôn.
Quy
kinh: Vào kinh Can, Đởm
và Tâm bào.
Chủ
trị: dùng sống,
trị sưng đau, trừ phong thấp, kinh bế.
Sao
thơm: bổ huyết, hành huyết, tán ứ.
Tẩm
sao: trị đau đầu, chóng mặt.
Rối
loạn kinh nguyệt, ít kinh và vô kinh: Dùng xuyên khung với Đương qui,
Xích thược, Hương phụ và Ích mẫu thảo.
Khó
đẻ: Dùng Xuyên khung với Ngưu tất, Quy bản.
Đau
bụng sau đẻ: Dùng Xuyên khung với Ích mẫu thảo, Đào nhân và Hồng hoa;
Đau
hạ sườn: Dùng Xuyên khung với Sài hồ, Hương phụ và Uất kim;
Tê
cứng chân tay: Dùng Xuyên khung với Xích thược, Địa long và Kê huyết
đằng.
Đau
đầu do phong hàn: Dùng Xuyên khung với Bạch chỉ và Tế tân trong bài Xuyên
Khung Trà Điều Tán
Đau
đầu do phong nhiệt: Dùng Xuyên khung với Cúc hoa, Thạch cao và Bạch cương tàm
trong bài Xuyên Khung Tán.
Đau
đầu do phong thấp: Dùng Xuyên khung với Khương hoạt, Cảo bản và Phòng phong
trong bài Khương Hoạt Thắng Thấp Thang
Đau
đầu do ứ huyết: Dùng Xuyên khung kết hợp với Xích thược, Đan sâm và Hồng hoa
Đau
đầu do thiếu máu: Dùng Xuyên khung với Đương qui và Bạch thược.
Hội
chứng phong thấp ngưng trệ (đau các khớp): dùng Xuyên khung với Khương hoạt,
Độc hoạt, Phòng phong, và Tang chi.
Liều
dùng: Ngày dùng 6 - 12g.
Cách Bào
chế:
Theo
Trung Y: Lấy Xuyên khung khô ngâm nước 1 giờ, ủ kín độ 12 giờ cho mềm đều, thái
lát dày 1mm, phơi khô.
Theo
kinh nghiệm Việt Nam: Rửa sạch ủ 2 - 3 ngày đêm cho đến khi mềm, củ nào chưa
mềm ủ lại (không nên đồ, dễ bị nát, bay hết tinh dầu), thái lát, hoặc bào mỏng
1 - 21y.
Phơi
hoặc sấy nhẹ lửa (40 - 50o) dùng sống (thường dùng).
Sau
khi thái có thể sao qua cho thơm, hoặc phơi khô rồi tẩm rượu một đêm, sao qua.
Bảo
quản: đựng thùng kín, để
nơi khô ráo, để lâu phải sấy diêm sinh. Dễ bị mốc mọt.
Kiêng
ky: âm hư hoả mạnh, dễ
cường dương, đổ mồ hôi không nên dùng.